Έπειτα από μια πορεία 55 χρόνων στην ποίηση, ο Κώστας Βασιλείου εκδίδει την πρώτη του πεζογραφική πρόταση, με τίτλο «Εξηγήματα, προπολεμικά και μεταπολεμικά αφηγήματα». Η συλλογή έχει ως ορόσημο την τραγωδία του 1974, χωρίς να κάνει καμία απευθείας αναφορά σ’ αυτό. Τα προπολεμικά αφηγήματα είναι γραμμένα το 1973 και τα μεταπολεμικά την περίοδο 1989-1991 και στο σύνολό τους εντοπίζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν τον Βασιλείου μια ηχηρή φωνή της ευρύτερης νεοελληνικής λογοτεχνίας.
–Τι συνιστά το ορόσημο του 1974 σε σχέση με τη λογοτεχνική σας πορεία;Σωστά μιλάτε για ορόσημο, γιατί όντως το ’74 είναι η natalis dies της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 1960 που με τις Συμφωνίες Ζυρίχης- Λονδίνου ιδρύθηκε το Ανεξάρτητο Κράτος της Κύπρου ήταν ένας σταθμός, ένα «Ημιχρόνιο» όπως θα ‘λεγε ο Παντελής Μηχανικός, που δεν ικανοποιούσε ούτε εμάς τους Ελληνοκύπριους, που θέλαμε την Ένωση (το ε το ε το νω το ση, πάλι κατά τον Μηχανικό ή και τον Μόντη), αλλά ούτε και τους Τ/κ που καθοδηγούμενοι από την Τουρκία ήθελαν τη διχοτόμηση, δύο χωριστά κράτη. Η τελική αναμέτρηση έγινε το 1974, με το χουντικό πραξικόπημα και την Εισβολή, που είχε μεν ως αποτέλεσμα την de facto διχοτόμηση, όχι όμως και την de jure, αφού η Κύπρος άντεξε, ανέστησε τη Δημοκρατία στην Ελλάδα, είπε Όχι στο Σχέδιο Ανάν και σφράγισε τη διεθνή αναγνώρισή της ως σύνολο με την ένταξή της στην Ενωμένη Ευρώπη. Σωστά, επομένως, «γιορτάζουμε» τα 50χρονα από το 1974.
–Γιατί επιλέξατε να εκδώσετε αυτά τα διηγήματα στη συγκεκριμένη συγκυρία; Καταρχάς να πω ότι γράφτηκαν τότε, μέσα στον κυκεώνα των δεκαετιών 1970- 1985/90. Συγκυριακά η έκδοσή τους συμπίπτει με τα 50χρονα, ωστόσο η έκδοση έρχεται «γάντι» με τα γεγονότα, σαν να είναι μια αφύπνιση. Όπως την Αφύπνιση του Διαμαντή, που ενώ η τοιχογραφία του παριστάνει την Κόσμο της Κύπρου καθισμένο με μια μακαριότητα, με το ’74 αφυπνίζεται και ανίσταται.
–Γιατί τα αποκαλείτε «Εξηγήματα»; Πρώτα για ν’ αποφύγω τον βαρύ όρο «Διηγήματα» με τους αριστείς του είδους όπως οι Παπαδιαμάντης, Καρκαβίτσας, Σαμαράκης κ.ά. Κι ύστερα γιατί η λέξη «Εξηγήματα» παραπέμπει στον γενάρχη της κυπριακής –και όχι μόνο- πεζογραφίας, τον Λεόντιο Μαχαιρά, με το ριζίτικο αφήγημά του «Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου», ένα χρονικό με γεγονότα της εποχής της Φραγκοκρατίας.
–Υπάρχει αυτολογοκρισία στη λογοτεχνία; Αλίμονο να μην υπήρχε, τότε θα είχαμε έπεα πτερόεντα. Στη λογοτεχνία, όμως, αλλά και στις καθημερινές μας συνομιλίες, πρέπει να «νηστεύουμε» πριν πούμε ή γράψουμε την αναγκαία λέξη ή λέξεις. Άλλωστε η λέξη αυτολογοκρισία, με τα τρία συνθετικά της (εαυτός- λόγος- κρίνω) είναι ταυτόσημη με τη λέξη λογοτεχνία.
–Τι είναι αυτό που λείπει σήμερα από τη δημιουργική διαδικασία; Δεν ξέρω αν λείπει τίποτα, αντίθετα αισθάνομαι ότι αυτό που λέτε «δημιουργική διαδικασία» καλά κρατεί, τόσο στην καθημερινότητά μας, όσο και σε καλλιτεχνική έκφραση με πληθώρα νέων που εμπλουτίζουν τη λογοτεχνία μας.
-Θα λέγατε ότι η ποίηση είναι η πιο εύκολη ή η πιο περίπλοκη φόρμα έκφρασης; Αν εννοείτε σε σχέση με την πεζογραφία, δεν θα το έλεγα, γιατί η κάθε μορφή έκφρασης έχει την απλότητα ή την περιπλοκότητά της. Ο διαχωρισμός αυτός είναι τεχνητός. Η λογοτεχνία ως τέχνη του λόγου είναι ενιαία αδιαίρετη και πρωτίστως ποίηση, δηλαδή, δημιουργία, να παίρνεις ένα ερέθισμα, ένα σπινθήρισμα από το κενό και να ποιείς κάτι υπαρκτό, έργο, νόημα, ποίημα.
Ελεύθερα, 2.6.2024
