Η δεύτερη έκδοση της, από χρόνια εξαντλημένης, ποιητικής συλλογής Ποιήματα του Πάνου Ιωαννίδη, η οποία πρωτοκυκλοφόρησε το 1966 και είχε μεταφραστεί στα γαλλικά και στα ιαπωνικά.

Απαιτούμε πίσω τα μάτια. Να ιδούμε!
Ωσότου πρηστούν απ’ το γάλα της μέρας
οι βολβοί και ραγίσουν στη δόξα ενός κλάματος,
ωσότου οι πέτρες οι καίουσες στα στρείδια της νύχτας
γονιμοποιήσουν τα σπλάχνα μας.
Να ιδούμε πια τη λυρική αυγή των όγκων,
να ιδούμε πια το έπος των χρωμάτων.
Απαιτούμε πίσω τα χρώματα!

πρόλογος

Η συλλογή Ποιήματα κυκλοφόρησε το 1966 και ήταν η πρώτη σοβαρή δοκιμή μου στον χώρο της ποίησης. Είχε προηγηθεί, το 1956, η έκδοση δυο ποιητικών συλλογών, με τίτλους Ανατάσεις και Αγαπώ άρα υπάρχω, τις οποίες είχα στο μεταξύ απορρίψει ως πρωτόλεια. 

Δυο χρόνια μετά την έκδοσή της, η συλλογή Ποιήματα μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον κορυφαίο τότε Γαλλοβέλγο ελληνιστή και ποιητή Γκαστόν Ανρί-Ωφρέρ, και κυκλοφόρησε στον γαλλόφωνο κόσμο από τις εκδόσεις Ζιαν Σουπερβί. 

Την πρώτη από τις τρεις ενότητες της συλλογής, που τιτλοφορείται Τραγούδια για τον Σιγκέρου, μου ενέπνευσε η φωτογραφία ενός γλυπτού που βρήκα το 1964, δημοσιευμένη στο περιοδικό της Oυνέσκο COURIER. Το γλυπτό είχε τίτλο «Θέλω μάτια», και το κείμενο που συνόδευε τη φωτογραφία πληροφορούσε τον αναγνώστη πως επρόκειτο για έργο του Σιγκέρου Ουκικάβα, ενός τυφλού Γιαπωνεζόπουλου, που μαθήτευε στο εργαστήρι γλυπτικής για τυφλά παιδιά του Σήρο Φουγκουράι, στο Κόμπε της Ιαπωνίας. Ο δεκάχρονος, τότε, Σιγκέρου, σημείωνε ο αρθρογράφος, γεννήθηκε τυφλός, θύμα της ραδιενέργειας που εξακολουθούσε μέχρι τότε να πλήττει τη Χιροσίμα. 

Τα ποιήματα που αποτελούν τους άλλους δυο σπονδύλους της συλλογής γράφτηκαν την ίδια περίοδο (1964-1966) και έχουν έκδηλη θεματική συγγένεια με τα Τραγούδια για τον Σιγκέρου, γι’ αυτό και τα συστέγασα. Υπερχειλίζουν από αισιοδοξία και ιδεαλισμό, διονυσιακή αγάπη για τη ζωή, τη φύση και τον άνθρωπο, στοιχεία που στα χρόνια που ακολούθησαν ξεθώριασαν σιγά σιγά μέσα μου, για να τα διαδεχθούν, μέσα στα πεζά και τα θεατρικά μου, η αμφισβήτηση, o σκεπτικισμός και συχνά η απαισιοδοξία.

Από τις αντιδράσεις των κριτικών, του Τύπου και των αναγνωστών της γαλλικής έκδοσης του βιβλίου, πιο σημαντική είναι η επιστολή που έλαβα από τον αρχισυντάκτη του COURIER, M. Koffler, ο οποίος με πληροφορούσε ότι ο δεκάχρονος Σιγκέρου, όταν βεβαιώθηκε πως δεν θ’ αποκτούσε ποτέ την όρασή του, έδωσε τέλος ο ίδιος στη ζωή του, κάτι που κυριολεκτικά με συγκλόνισε. 

Η πρόσφατη ενασχόλησή μου με την επανεκτύπωση του βιβλίου μου αυτού, αμέσως μετά την έκδοση της ποιητικής μου σύνθεσης Εν παρενθέσει… (1997), που είναι κι αυτή προϊόν των χρόνων της αμφισβήτησης και της απομυθοποίησης, ήταν για μένα μια δραστική αλλαγή κι ένας ανάπλους σε μέρες αισιοδοξίας κι αθωότητας, που με ξάφνιασαν και μου προκάλεσαν αμηχανία. Η τοτινή αταλάντευτη πίστη μου στο «λαμπρό» μέλλον του κόσμου και στη «θέωση» του ανθρώπου, που ήταν οι πυρήνες των νεανικών μου ποιημάτων, μου έδωσαν το μέτρο της μεταμόρφωσης που είχα υποστεί στις δεκαετίες που μεσολάβησαν. Η πεταλούδα είχε ξαναγίνει κάμπια. Παρ’ όλ’ αυτά, μετά από δισταγμούς και παλινδρομήσεις, αποφάσισα να προχωρήσω στην επανέκδοση του βιβλίου για δυο κυρίως λόγους: Πρώτα γιατί, καθώς πιστεύω, αποτέλεσε έναν σταθμό στη λογοτεχνική μου προσπάθεια, και εξέφραζε το πνεύμα και τα οράματα μιας εποχής που θα ’ταν ευτύχημα αν δεν διαψεύδονταν τόσο σκληρά στη συνέχεια, και δεύτερο γιατί, με το πέρασμα του χρόνου, εξαντλήθηκαν όλα τα αντίτυπα και των δύο εκδόσεων, και στη βιβλιοθήκη μου ξέμειναν μονάχα ένα φθαρμένο αντίτυπο της ελληνικής και δυο αντίτυπα της γαλλικής έκδοσης. 

Αναφέρω τέλος πως για εξώφυλλο φιλοξένησα τη φωτογραφία του συγκλονιστικού γλυπτού «Θέλω μάτια…», που έφτιαξε ο δεκάχρονος Σιγκέρου στο εργαστήρι για τυφλά παιδιά πριν αυτοκτονήσει. 

Πάνος Ιωαννίδης 

Μάιος 2021