Τον Οκτώβρη του ’62 ο νεαρός δημοσιογράφος και συγγραφέας Πέτρος Αρχοντίδης, που βρίσκεται με υποτροφία στις ΗΠΑ, βιώνει την πυραυλική κρίση της Κούβας που απείλησε να μετατρέψει σε ολοκαύτωμα τον πλανήτη. Με έναυσμα το καταλυτικό αυτό γεγονός, σε μια εκ βαθέων εκμυστήρευσή του ο Αρχοντίδης, με απογυμνωτική ειλικρίνεια, μιλάει για τις εμπειρίες του στο Νέο Kόσμο· για τον εφιάλτη που έζησε στο αντιπυραυλικό καταφύγιο της Νέας Υόρκης· για τις απρόσκλητες μεταφυσικές εμπειρίες του· για έναν αναμενόμενο Μαύρο Μεσσία που θ’ αλλάξει τον κόσμο με τη μουσική· για το ρόλο του έρωτα και του σεξ στη ζωή του· για κάποιες κωμικοτραγικές πτυχές του Αμερικανικού ρατσισμού που εμπειράται· για ευτυχείς μα και τραυματικές γνωριμίες με κάθε είδους και κάστας ανθρώπους· για μια δυσάρεστη συνομιλία του με τον Πρόεδρο Κένεντι και για μια συνάντηση με τους Μπίλυ Ουάιλντερ, Σίρλεϊ Μακλέιν και Τζακ Λέμον στα πλατό του Χόλιγουντ· για τη μυστηριακή δεύτερη του γέννηση σ’ ένα τρένο· κι ακόμα, για την ανταγωνιστική, αρχικά, σχέση του μ’ ένα Τούρκο συμφοιτητή του, που εξελίσσεται σε φιλία. Πάνω σ’ αυτή τη στόφα, εμπλουτισμένη με χίλιες άλλες δυο πτυχώσεις και διαποτισμένη απ’ άκρη σ’ άκρη με γλυκόπικρο χιούμορ, δηκτική ειρωνεία και καυστική σάτιρα, ξεδιπλώνεται το ιδιότυπο οδοιπορικό του Πέτρου Αρχοντίδη στη χώρα των σύγχρονων Λωτοφάγων.

2η Έκδοση

Το μυθιστόρημα έχει εκδοθεί στα γερμανικά, στα τουρκικά, στα αραβικά, στα σερβικά και στα αλβανικά.

Κριτική στο περιοδικό Φρέαρ 

Πάνος Ιωαννίδης, Αμερική 62 (εκδ. Αρμίδα/Αιώρα, Αθήνα 2008): ένα κατόρθωμα της τέχνης του μυθιστορήματος.

Ο Πάνος Ιωαννίδης έγραψε ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα. Διαβάζοντας το, όπως κάνω συνήθως, όταν διαβάζω ένα βιβλίο που το βρίσκω ενδιαφέρον, κράτησα αμέτρητες σημειώσεις. Δύσκολα όμως, μπορούν να μπουν όλες σ’ ένα ενιαίο κείμενο. Οπόταν τις παρουσιάζω κάπως ανορθόδοξα με την ελπίδα να περάσουν παρά πέρα οι εκπληκτικές αναγνωστικές μου εμπειρίες και ορισμένα από τα στοιχεία που κάνουν την Αμερική 62: de profundis ένα κορυφαίο μυθιστορηματικό έργο.

Η Αμερική 62, είναι μια από τις λίγες, για την ακρίβεια ελάχιστες στιγμές που η μυθιστορηματική τέχνη φθάνει σε τέτοιo υψηλό επίπεδο στο πλαίσιο της κυπριακής λογοτεχνίας. Η πρώτη ύλη του μυθιστορήματος προέρχεται από τις ημερολογιακές σημειώσεις που κράτησε ο συγγραφέας κατά την διάρκεια μιας σχετικά σύντομης μετ’ εκπαίδευσης του στην Αμερική του 62. Απ’ αυτές τις ημερολογιακές του σημειώσεις ξεκινά ο συγγραφέας το μυθιστόρημα του για να ξεφύγει όμως σύντομα προς την κατεύθυνση της φαντασίας και της μυθοπλασίας πλάθοντας μιαν μυθοπλαστική αφήγηση εμπλουτισμένη με υπαρξιακού τύπου αναστοχασμούς και μεταφυσικής κατεύθυνσης φιλοσοφικές αναζητήσεις.

[expand title=”συνέχεια κριτικής“]

Η δύναμη και η ζωτικότητα της αφήγησης μετουσιώνει τις ξεχασμένες ημερολογιακές σημειώσεις, και την μνήμη, σε ζωντανές εικόνες και συμβάντα πραγματικά και κυρίως φαντασιακά, σε μια ρέουσα αφήγηση με κινηματογραφική παραστατικότητα. Παρόλο που η αφήγηση δεν είναι αυστηρά χρονολογική, καθώς συχνά παίρνει είτε το ελικοειδές μονοπάτι της φαντασίας, είτε ζωντανεύει τυχαίες αναμνήσεις, ή ξεφεύγει προς την στοχαστική και την μεταφυσική αναζήτηση, στον ρυθμό της αφήγησης δεν δημιουργούνται καθόλου ρήγματα. Το μυστικό όμως αυτής της τόσο ζωντανής και αφηγηματικά άρτιας αφήγησης δεν έγκειται στην συνειδητή εφαρμογή αφηγηματικών και μυθοπλαστικών μυστικών. Έγκειται, στην ειλικρίνεια της γραφής και την έμφυτη συγγραφική μαεστρία του Πάνου Ιωαννίδη.

Η άφιξη του Πέτρου Αρχοντίδη στην Αμερική [της μυθιστορηματικής περσόνας του συγγραφέα] συμπίπτει με την κρίση της Κούβας όπου ο κίνδυνος να γίνει ολόκληρος ο κόσμος πυρηνικό ολοκαύτωμα δημιούργησε μια ατμόσφαιρα τρόμου και πανικού. Μέσα σ’ αυτήν την ατμόσφαιρα του μαζικού πανικού ο συγγραφέας ανακαλεί άλλου είδους φόβους. ‘Φοβίες μου παιδικές, απ’ το μεγάλο πόλεμο, ή οι πανικοί μου στον Αγώνα, τότε που με κράταγαν ξάγρυπνο όσα βίωναν φίλοι και συγγενείς μου στα κρατητήρια, στα κελιά των μελλοθάνατων, στην αγχόνη;’. Αυτές οι αφηγηματικές ανατροπές και η ασύμβατη μετάβαση από το ένα συμβάν ή γεγονός σ’ ένα άλλο που σχεδόν δεν έχει καμία σχέση με το προηγούμενο [ίσως φαινομενικά], είναι στοιχείο που δημιουργεί μια αφήγηση πολυπρισματική και πολυσήμαντη. Η μοναξιά και η αποξένωση τον οδηγεί σε μια τάση αυτό-εξερεύνησης. Ο συγγραφέας περιγράφει τις εμπειρίες του με διάφορα φανταστικά περιστατικά αλλά κυρίως τις σχολιάζει αυτο-ψυχαλυόμενος.

Κάποια κεφάλαια είναι αριστουργηματικά στην επινόηση και στην εκτέλεση. Όπως λ.χ το κεφάλαιο που υποτίθεται αναφέρεται στο Λος Άντζελες που όμως συζητεί διά της μυθοπλαστικής αφήγησης τα όρια της έννοιας του πολιτισμού. Σ’ αυτό το κεφάλαιο ο συγγραφέας της Αμερικής 62 συναντά τους σύγχρονους ανθρωπολόγους και θεωρητικούς της κουλτούρας που μας έχουν διδάξει, ότι ο πολιτισμός και η κουλτούρα είναι έννοιες που εκτείνονται πολύ πέρα από την ευρωκεντρική και κλασικιστική τους αντίληψη. Το σημαντικό αυτό ζήτημα τίθεται στο κεφάλαιο με τον εξής μυθοπλαστικό τρόπο: o πραγματικά σοφός καθηγητής της συγκριτικής λογοτεχνίας του περίφημου UCLA της Καλιφόρνιας δείχνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ή μάλλον ένα πάθος ζωής για τον πολιτισμό των τσιγγάνων, ενώ ο κρεατέμπορας Φατ Ντάγκλας είναι λάτρης του αρχαίο-ελληνικού πολιτισμού. Ο στόμφος του οπαδού του κλασικού πολιτισμού σ’ αντίθεση με την σοφία του οπαδού του πολιτισμού των τσιγγάνων λειτουργεί ως μια μορφή αποδόμησης των ευρωκεντρικών θεωριών περί της ανωτερότητος του Δυτικού πολιτισμού που έχει τις ρίζες του στην κλασική αρχαιότητα.

Ο Πάνος Ιωαννίδης, δεινός μάστορας της τέχνης του λόγου, περιγράφει μορφές ανθρώπων, τόπων και συμπεριφορών της καθημερινής Αμερικανικής ζωής με αμέτρητα αφηγηματικά σκίτσα ανθρώπινων τύπων τα οποία εναλλάσσονται με γρήγορες και άμεσες αφηγηματικές περιγραφές της σύγχρονης [ της δεκαετίας του 60] αστικής τοπιογραφίας της Νέας Υόρκης, δημιουργώντας ένα αφηγηματικό μωσαϊκό μέσα στο οποίο οι αφηγηματικές ανατροπές, παρωδίες και αυτό-παρωδίες θυμίζουν κάτι από την περιγραφή της μοντέρνας ζωής από τον Charlie Chaplin στους Μοντέρνους Καιρούς. Η γραφή του Πάνου Ιωαννίδη έχω την αίσθηση ότι πολλά οφείλει στις αφηγηματικές τεχνικές του κινηματογράφου.

Η εστίαση της αφήγησης κινείται συνεχώς ως μια μορφή εκκρεμούς αλλάζοντας χωρο-εστίαση από την Αμερική του 60 στην μετά-αποικιακή Κύπρο της δεκαετίας του 60. Η οποία εκφράζει την συγκριτική ματιά του αφηγητή μεταξύ της χώρας της εθνικής του καταγωγής και της νέας χώρας που μόλις έχει ανακαλύψει. Παράλληλα διακρίνουμε μια σχέση έλξης και απώθησης. Θαυμασμού και αποστροφής του νέου Κύπριου φοιτητή για τον νέο κόσμο τον οποίο ανακαλύπτει ξαφνικά ταξιδεύοντας από την μια στην άλλη πλευρά της Υφηλίου για να παρακολουθήσει αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Αλλά και μια κριτική ματιά στην χώρα της εθνικής του καταγωγής και στον εθνικό του εαυτό. Μέσα σ’ αυτό το εξωτικό περιβάλλον ο νέος κύπριος συγγραφέας προσπαθεί να προσδιορίσει την σχέση του με τους νέους ανθρώπους που του έλαχε να συμβιώσει σε μια σημαντική χρονική στιγμή της ζωής του. Και μέσα απ’ αυτήν την εξερεύνηση του απλού διαφορετικού ανθρώπου, του εξωτικού γι’ αυτόν και του πρωτόγνωρου, καθοριστικά αυτοπροσδιορίζεται και αυτοεξερευνάται.

Καθοριστική προς αυτήν την κατεύθυνση είναι βέβαια η σχέση των δυο κύριων πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος, του κύπριου φοιτητή Πέτρου Αρχοντίδη και του κατ’ εξοχήν εθνικού του Άλλου του Τούρκου συμφοιτητή και συγκάτοικου του Μεμέτ. Μια σχέση που εξελίσσεται μέσα από τις κοινές εμπειρίες και κυρίως την ανθρώπινη επαφή από την αρχική ελαφριά καχυποψία στην σταδιακή συμπάθεια και την φιλαλληλία, και ακολούθως, στην αγάπη. Ξεκινώντας από τα στερεότυπα περί του εθνικού Άλλου η κοινή ανθρώπινη εμπειρία τα αποδομεί δείχνοντας την ανθρωπιά και την καλοκαγαθία του συγκεκριμένου ήρωα και εθνικού Άλλου που δεν είναι εντελώς φαντασιακός καθώς αυτός ο μυθιστορηματικός ήρωας υπήρξε, φυσικά όχι ακριβώς όπως τον μεταφέρει μυθοπλαστικά ο συγγραφέας. Είναι χαρακτηριστικό το πώς μιλά ο συγγραφέας γι’ αυτόν τον τότε συμφοιτητή, μετέπειτα φίλο και εν τέλει ήρωα του μυθιστορήματος του Αμερική 62: de profudis «Ταξίδεψα σε όλη την Αμερική και μοιράστηκα το ταξίδι με ένα φίλο μου εκ Τουρκίας, που ήταν επίσης υπότροφος εκεί. Ταίριαξαν τα σκουφιά μας, ήταν ένα λαμπρό παιδί, πολύ καλλιεργημένος, πολύ φιλέλληνας. [.] Συνδεθήκαμε πολύ με τον Μαχμούτ και ζήσαμε εκείνους τους μήνες μαζί, σ‘ αυτά τα ταξίδια απ’ άκρου σ‘ άκρο των ΗΠΑ».

Το μυθιστόρημα αυτό του Πάνου Ιωαννίδη είναι ένα άνοιγμα προς τον κόσμο. τον οικουμενικό κόσμο. Ένα κόσμο που περιλαμβάνει ‘εξωτικούς’ ανθρώπους τους οποίους περιγράφει με άκρα συμπάθεια αλλά και εθνικούς Άλλους τους οποίους μετατρέπει σε πρωταγωνιστές του λογοτεχνικού του κόσμου. Τους περιγράφει πάντα με συμπάθεια, η οποία θα έλεγα περνάν το κατώφλι της αγάπης. Μέσα σ’ αυτό το οικουμενικό λογοτεχνικό σύμπαν υπάρχουν άνθρωποι με τις μικρές τους ιστορίες . Ιστορίες εξωτικές και συχνά παράξενες φτιάχνουν μιαν εντυπωσιακή σπονδυλωτή αφήγηση.

Η Αμερική 62 είναι ένα μυθιστόρημα που πρέπει να διαβαστεί, γιατί ο βαθύς και γνήσιος λογοτεχνικός ουμανισμός του συγγραφέα της, είναι η θεμελιώδης αξία που έχει ανάγκη όσον καμιάν άλλην η σύγχρονη Κύπρος και ο σύγχρονος κόσμος.

Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Φρέαρ.[/expand]

Το βιβλίο κυκλοφορεί ή μεταφράζεται στις ακόλουθες γλώσσες:

Γερμανική | Τουρκική